Publications

Ξένια Ι. Λοϊζίδου
Πολιτικός Μηχανικός
ΑΚΤΗ Κέντρο Μελετών και Έρευνας

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα τεύχος 63, Μάιος- Ιούνιος 2008

Διαχείριση αστικών οργανικών απορριμμάτων

Η επεξεργασία και τελική διάθεση των αστικών οργανικών απορριμμάτων αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για την Ελλάδα. Η ΕΕ με την οδηγία 99/31/ΕΕ (Landfill Directive) υποχρεώνει τα κράτη μέλη της ΕΕ να περιορίσουν τις ποσότητες αστικών οργανικών απορριμμάτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Η κομποστοποίηση αποτελεί μία από τις κύριες εναλλακτικές τεχνικές διαχείρισης οργανικών απορριμμάτων, που δυστυχώς δεν τυγχάνει σημαντικής εφαρμογής στη χώρα μας.

Κομποστοποίηση

Κομποστοποίηση είναι η δυνατότητα για ανακύκλωση των οργανικών (φυτικών) σκουπιδιών της κουζίνας, των κήπων, των πάρκων (κλαδέματα, φύλλα, γρασίδι κλπ). Είναι μία ελεγχόμενη διαδικασία (βιο)μετατροπής (αποσύνθεσης) των οργανικών απορριμμάτων σε ένα πολύτιμο βελτιωτικό εδάφους, ιδιαίτερα ωφέλιμο και θρεπτικό για τα φυτά. Το προϊόν αυτό συνήθως λέγεται  κόμποστ, ή χούμος ή φυτόχωμα.

Το κόμποστ ή χούμος ή φυτόχωμα, είναι ένα πολύτιμο υλικό απαλλαγμένο από παθογόνους μικροοργανισμούς και σπόρια ζιζανίων, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εδαφοβελτιωτικό όπως κάθε φυτόχωμα του εμπορίου. Ιδιαίτερα στη βιολογική γεωργία, η χρήση εδαφοβελτιωτικού που προέρχεται από κομποστοποίηση αποτελεί βασική παράμετρο στην παραγωγική διαδικασία.

Συνοπτικά, το κόμποστ:

1. Αν παραχθεί με σωστές μεθόδους, έχει μεγάλη λιπαντική και θρεπτική αξία  οπότε μειώνεται η ανάγκη χρήσης φυτοφαρμάκων στη γεωργία.
2. Περιέχει οργανικό άζωτο, το οποίο απελευθερώνεται σταδιακά δίνοντας την δυνατότητα στα φυτά να το αφομοιώσουν, κάτι το οποίο δεν ισχύει με τα περισσότερα χημικά ανόργανα λιπάσματα του εμπορίου.
3. Μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην καταπολέμηση ασθενειών των φυτών περιορίζοντας έτσι την ανάγκη χρήσης παρασιτοκτόνων, τα οποία παρουσιάζουν τοξικότητα τόσο για τα ίδια τα φυτά, όσο και για τον άνθρωπο.
4. Γενικά αυξάνει τη γονιμότητα του εδάφους και ενισχύει τα φυτά στην ανάπτυξη υγιούς ριζικού συστήματος.  Η οργανική ύλη που περιέχεται σ’ αυτό, τροφοδοτεί τους μικροοργανισμούς οι οποίοι κρατάνε το έδαφος υγιές και ισορροπημένο.

Κόμποστ μπορεί να παραχθεί σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε συνεργασία με καλλιεργητές. Η προώθηση της μεθόδου κομποστοποίησης ως η επικρατέστερη επιλογή στη διαδικασία συμμόρφωσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την Οδηγία 99/31/ΕΕ (Landfill Directive) θα έχει σημαντικές επιπτώσεις: μείωση των απορριμμάτων στις χωματερές, παραγωγή πολύτιμου εδαφοβελτιωτικού, οικονομικά οφέλη για τους ΟΤΑ και πολλά άλλα. Το εδαφοβελτιωτικό μπορεί να αποδίδεται στους βιοκαλλιεργητές συμβάλλοντας τόσο στην ποιότητα των βιο-προϊόντων όσο και στο κόστος – το ψηλό κόστος εισαγωγής εδαφοβελτιωτικών θεωρείται παρεμποδιστικός παράγοντας για τη μείωση των τιμών των βιολογικών προϊόντων και την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας.

Οικιακή κομποστοποίηση

Ακόμα και στο σπίτι μας μπορούμε να φτιάξουμε κόμποστ. Η οικιακή κομποστοποίηση εφαρμόζεται εδώ και χιλιάδες χρόνια από τον άνθρωπο: οι πρόγονοί μας έφτιαχναν κόμποστ σκάβοντας ένα λάκκο στην άκρη της αυλής και πετώντας εκεί μέσα τα σκουπίδια της κουζίνας τους. Σε λίγο καιρό είχανε το φυτόχωμά τους! Η τεχνολογία σήμερα μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε το ίδιο, χωρίς κατ’ ανάγκη να έχουμε αυλή (στο μπαλκόνι ή ακόμα και μέσα στην κουζίνα μας μπορούμε να έχουμε κομποστοποιητή) και χωρίς ενοχλητικές οσμές: μπορούμε απλά να αγοράσουμε ένα οικιακό κομποστοποιητή!. Διατίθενται στο εμπόριο σε πολλές μορφές. Αξίζει να τους ψάξουμε.

Η διαδικασία της οικιακής κομποστοποίησης δίνει την δυνατότητα στον κάθε ένα από εμάς να συνεισφέρουμε με τον πλέον απλό, ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο στην προστασία του περιβάλλοντος, ανακυκλώνοντας μέσα στο σπίτι μας πέραν του 30% των σκουπιδιών μας, χωρίς κόστος και με σημαντικό όφελος!

Ξένια Ι. Λοϊζίδου
Πολιτικός Μηχανικός
ΑΚΤΗ Κέντρο Μελετών και Έρευνας, Κύπρος

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα τεύχος 61, Ιανουάριος- Φεβρουάριος 2008

Τα επτά δέκατα του πλανήτη μας καλύπτονται από νερό. Όμως μόνο το ένα δέκατο είναι γλυκό, πόσιμο νερό και αυτό δεν κατανέμεται ισότιμα σε όλο τον πλανήτη. Κάποιοι το απολαμβάνουν άφθονο και το θεωρούν δεδομένο και κάποιοι το στερούνται, είτε γιατί τις χώρες τους μαστίζει ανομβρία είτε γιατί τα αποθέματα νερού έχουν μολυνθεί είτε και για τους δύο αυτούς λόγους.

Σύμφωνα με την έκθεση των Ηνωμένων Εθνών «Νερό για τη ζωή, νερό για τους ανθρώπους», που δημοσιεύθηκε το 2003:

1. 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό
2. 6000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από ασθένειες που σχετίζονται με την έλλειψη ή την κακή ποιότητα του νερού
3. πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο από την έλλειψη ή την κακή ποιότητα του νερού.
4. Αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις κατανάλωσης και ρύπανσης του νερού καθώς και οι κλιματικές αλλαγές, υπολογίζεται ότι στα επόμενα 20 χρόνια οι μισοί άνθρωποι στον πλανήτη μας (3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι) θα ζουν σε χώρες και περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα με το νερό.

Στην Ελλάδα:

Στην Ελλάδα, περίπου το 87% της κατανάλωσης του νερού απορροφάται από τη γεωργία για σκοπούς άρδευσης. Από αυτή την ποσότητα, μέχρι και το 50% του μεταφερόμενου νερού, χάνεται λόγω της κακής κατάστασης των αρδευτικών δικτύων ή των ακατάλληλων τεχνικών άρδευσης. Την κατάσταση έρχεται να επιβαρύνει το γεγονός ότι πολλές άνυδρες καλλιέργειες έχουν αντικατασταθεί από υδροφόρα είδη, όπως οι σύγχρονες ποικιλίες βαμβακιού και τα εσπεριδοειδή. Στον κάμπο της Θεσσαλίας, για παράδειγμα, την περίοδο 1984-1996, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις βαμβακιού υπερδιπλασιάστηκαν, αντικαθιστώντας ξερικές καλλιέργειες κυρίως, σκληρού σίτου, με αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης νερού κατά 20%.

Σήμερα, χώρες, όπως η Αυστρία και η Φιλανδία καλύπτουν πάνω από το 70% των γεωργικών εκτάσεων τους με γεωργο-περιβαλλοντικά προγράμματα, που έχουν ως ένα από τους βασικούς τους στόχους την εξοικονόμηση του νερού και τη μείωση της ρύπανσης του υδροφορέα. Αντίθετα, το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα χαμηλό στο νότο της Ευρώπης: η Ελλάδα και η Ισπανία δεν καλύπτουν πάνω από το 5% των γεωργικών εκτάσεων με γεωργο-περιβαλλοντικά προγράμματα.

Κλιματικές αλλαγές

Η βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων είναι αναγκαία στη Νότια  Ευρώπη και τη Μεσόγειο, μια και τα πράγματα αναμένεται ότι θα χειροτερέψουν και άλλο, αφού όλοι οι ειδικοί επιστήμονες συμφωνούν ότι μια από τις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος στη Μεσόγειο είναι η σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, που θα προξενήσουν μείωση των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων (περιοδικό Science), το 38% του πληθυσμού της Μεσογείου θα ζει τα επόμενα χρόνια σε ζώνες, όπου θα παρατηρούνται ελλείψεις νερού. Η Ισπανία αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 η Αθήνα βρέθηκε αντιμέτωπη με το φάσμα της δίψας, εξ αιτίας ανάλογης ξηρασίας και κακής διαχείρισης των υδατικών πόρων. Χρόνιο είναι το πρόβλημα της λειψυδρίας στις Κυκλάδες και σε ορισμένα νησιά της Δωδεκανήσου κατά τους θερινούς μήνες και συνεχώς επιδεινώνεται. Στην Κύπρο η βροχόπτωση τα τελευταία 15 χρόνια έχει μειωθεί δραματικά, από 515 χιλιοστά που ήτανε από τις αρχές του αιώνα στα 435 χιλιοστά από το 1990 μέχρι το 2005. Τα αποθέματα νερού στα φράγματα και στον υδροφορέα καλύπτουν μόνο το 70% των αναγκών του νησιού. Η αφαλάτωση έρχεται να καλύψει τις ελλείψεις, με τεράστιες όμως καταναλώσεις ενέργειας.

Ο εφιάλτης του νερού, λοιπόν, βρίσκεται προ των πυλών. Στην αρχαία Ελλάδα 6000 χιλιάδες μικροί θεοί προστάτευαν τα νερά: τρεις χιλιάδες Νύμφες και τρεις χιλιάδες ποταμοί ήταν τα παιδιά του Ωκεανού και της Τυθήος. Πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες, κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις μαγικές και αναζωογονητικές.

Να ενημερωθούμε και να προσπαθήσουμε για την καλύτερη δυνατή διαχείριση των υδατικών μας πόρων. Όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε. Είναι ζήτημα ζωής.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ελληνικό Πανόραμα τεύχος 61, Ιανουάριος- Φεβρουάριος 2008

ΞΕΡΕΤΕ ΟΤΙ…..

1. Περίπου 145 λίτρα καταναλώνουμε καθημερινά στην τουαλέτα, το μπάνιο, την περιποίηση του σώματος, το πλύσιμο ρούχων ή πιάτων, την καθαριότητα του σπιτιού, το πότισμα των λουλουδιών. Ωστόσο, έχει υπολογιστεί ότι ένας άνθρωπος χρειάζεται καθημερινά περίπου μόνο 50 λίτρα νερού προκειμένου να ικανοποιήσει τις προσωπικές και οικιακές του ανάγκες. Εντούτοις, στις αναπτυγμένες χώρες, χρησιμοποιούμε ποσότητες νερού που φτάνουν και μέχρι τα 400 λίτρα νερού ανά άτομο!
2. Κάθε φορά που τραβάμε το καζανάκι, χρησιμοποιούμε 9 – 16 λίτρα καθαρού πόσιμου νερού, δηλαδή περίπου 6 – 10 μεγάλα μπουκάλια νερό.
3. Στο ντούζ καταναλώνουμε περίπου 15 λίτρα το λεπτό, δηλαδή 10 μεγάλα μπουκάλια νερό. Σκεφτείτε πόσο νερό καταναλώνουμε αν κάνουμε ένα ντους διάρκειας 10 λεπτών.
4. Όταν μια βρύση στάζει σταγόνα-σταγόνα, μέσα σε ένα χρόνο μπορεί να αδειάζει νερό που θα επαρκούσε για να γεμίσουμε τουλάχιστον 35 φορές μια μπανιέρα.
5. Ένα καζανάκι που τρέχει μπορεί να αδειάζει μέσα σε μια μέρα νερό
6. που θα πίναμε σε 50 μέρες.
7. Όταν πλένουμε τα δόντια μας ή τα χέρια μας αφήνοντας συνεχώς
8. τη βρύση ανοικτή, χωρίς να τη χρειαζόμαστε, σπαταλάμε μέσα σε ένα λεπτό νερό που θα γέμιζε 10 μεγάλα μπουκάλια. 

Από το Εκπαιδευτικό πακέτο «Εξοικονόμηση Νερού», που αναπτύχθηκε από το Δίκτυο Μεσόγειος SOS

Της Ξένιας Ι. Λοϊζίδου*

Συνήθως στα νησιά η ανάπτυξη συγκεντρώνεται στις παράκτιες περιοχές. Η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό. Σύμφωνα με τον Ευροκώδικα για τις ακτές, η παράκτια ζώνη εκτείνεται σε πλάτος 50 χλμ από την ακτογραμμή προς την ενδοχώρα. Ουσιαστικά λοιπόν, η Κύπρος είναι σχεδόν ολόκληρη μια παράκτια ζώνη!

Η ακτή αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα φυσικά συστήματα και ευάλωτα στις ανθρώπινες επεμβάσεις. Η παράκτια ζώνη είναι ένα δυναμικό σύστημα, στο οποίο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν πολλές και πολύπλοκες παράμετροι: φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές κ.α.. Και είναι ένας φυσικός πόρος που απειλείται από τις ολοένα και αυξανόμενες ανθρώπινες πιέσεις και την υπερεκμετάλλευση: τα 2/3 του ανθρώπινου πληθυσμού (3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι) ζουν κοντά στην ακτογραμμή. Στην Ευρώπη, πάνω από το 1/3 του πληθυσμού υπολογίζεται ότι ζει σε μια ζώνη 50 χιλιόμετρα από την ακτογραμμή. Στη Μεσόγειο περισσότερο από 143 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν κατά μήκος των ακτών. Εκτιμάται, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, ότι μέχρι το 2025 το 50% των ακτών της Μεσογείου θα έχει κτιστεί! Στην Κύπρο, το 90% της τουριστικής βιομηχανίας συγκεντρώνεται σε τμήμα της παράκτιας ζώνης που αντιστοιχεί μόλις στο 13% του εδάφους του νησιού! Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανησυχεί για το μέλλον των 100,000 χλμ των ακτών της.

Οι οικονομίες αναπτύσσονται και μαζί αυξάνεται και η πίεση στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον. Που βρίσκεται το όριο σε αυτή την υπερεκμετάλλευσή; Η φέρουσα ικανότητα του παράκτιου συστήματος είναι πεπερασμένη. Υπάρχει ο κίνδυνος της κατάρρευσης των παράκτιων οικοσυστημάτων και μαζί με αυτά θα συμπαρασυρθούν και οι οικονομίες που αναπτύσσονται εκεί. Τι μπορεί να γίνει για να αναστραφεί η πορεία της υποβάθμισης;

Αειφόρος ανάπτυξη, αυτή είναι η μόνη μας επιλογή. Μια ανάπτυξη βασισμένη στην ανθρώπινη κλίμακα, στην πραγματική φέρουσα ικανότητα του κάθε τόπου, στην αισθητική του τοπίου, στην ευημερία των τοπικών κοινωνιών. Μια ανάπτυξη που να έχει στόχο την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας και όχι τον άμεσο πλουτισμό κάποιων μικρών ομάδων.

Βασική παράμετρος για την προώθηση και την εφαρμογή των αρχών της αειφορίας στην ανάπτυξη του κάθε τόπου είναι η σωστή ενημέρωση και η ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών σε όλες τις αναπτυξιακές διαδικασίες, από την χάραξη της πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων για την π.χ. πολεοδομική ανάπτυξη μέχρι τον αρχικό σχεδιασμό των έργων υποδομής. Όλοι οι πολίτες, σύμφωνα με τη Σύμβαση του Άαρχους, έχουν δικαίωμα στην ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες και δεδομένα που αφορούν το περιβάλλον. Οι Αρχές είναι υποχρεωμένες να δημιουργούν τις υποδομές και να παρέχουν όλες τις διευκολύνσεις στους πολίτες έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ουσιαστική συμμετοχή του στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορά το μέλλον του τόπου τους. Πρέπει βέβαια και οι τοπικές κοινωνίες να ξεπεράσουν το σύμπλεγμα: «Παντού να γίνουν έργα. Ανάπτυξη σημαίνει μαζικός τουρισμός!».

Μέσα από τον πιο πάνω προβληματισμό δημιουργήθηκε το «Δίκτυο για ένα βιώσιμο μέλλον». Στόχος του δικτύου είναι μέσα από την αποτελεσματική συνεργασία οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών σε όλη τη Μεσόγειο, να προωθηθούν οι αρχές της αειφόρου αναπτύξεως. Ο οργανισμός ΑΚΤΗ Κέντρο Μελετών και Έρευνας συντονίζει το πρόγραμμα, στο οποίο συμμετέχουν οι οργανσιμοί CYMEPA, KAYAD, AGEM, το Δίκτυο Μεσόγειος SOS από την Ελλάδα και ο οργανισμός Environmental and Cultural Heritage Conservation Association από την Τουρκία.

Στο πλαίσιο του προγράμματος λειτουργεί ηλεκτρονική και τηλεφωνική γραμμή βοήθειας/πληροφόρησης για όλους τους πολίτες. Αν έχετε να ρωτήσετε κάτι ή να καταγγείλετε κάτι ή απλώς να μοιραστείτε τις εμπειρίες σας και να πείτε κάτι για το καυτό θέμα της αειφόρου παράκτιας ανάπτυξης, η ηλεκτρονική γραμμή βοήθειας akti@akti.com.cy και το τηλέφωνο 22452727 είναι στη διάθεση όλων.

Τουριστικές επαύλεις στις Θαλασσινές Σπηλιές της Πάφου. Πάλαι ποτέ τοπίο εξαίρετης φυσικής καλλονής. Αειφόρος αυτή η ανάπτυξη?

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, 30 Μαίου 2007

* Η Ξ. Ι. Λοιζίδου είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, DIC Ακτομηχανική. Το πρόγραμμα Δίκτυο για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη υποστηρίζεται από την UNDP-ACT και αποτελεί τμήμα των δράσεων της πλατφόρμας Κυπριακό Περιβαλλοντικό Φόρουμ που επίσης υποστηρίζεται από την UNDP-ACT.